این روزها سخنان و عملکردها نشان از عزم جدی در گسترش تصمیمات و تغییرات جزئی در حیطه اختیارات دارد که شاید در نهایت به تغییراتی در قانون اساسی هم منجر شود. این تغییرات را نباید تنها به فشارها و دشمنی های خارجی مانند مخالفان برجام و تحریم ها مربوط دانست بلکه هر مولفه ای در گذر وقت نیازمند عوض کردن و تحولاتی است که در توسعه کشور اثرگذار باشد. بی تردید مقامات ارشد کشور بیش از دیگران به این تغییرات واقت هستند و در جریانات سیاسی نیز دو دسته بر لزوم این امر تاکید دارند. طیف نخست که همراه مقامات ارشد کشور و با نیت اصلاح شرایط به اصلاح و عوض کردن اشاره می کند و طیف دیگر که از قدرت درک کمی برخوردارند و از این مولفه ها جهت ناتوان جلوه دادن رقیب سیاسی استفاده می کند.

گام نخست در گسترش اختیارات قوا را مقام معظم رهبری برداشتند؛ 11 بهمن سال گذشته بود که محمدرضا تابش یکی از نمایندگان مجلس اظهار داشت: «قدم هایی جهت حل مسئله سپرده گذاران موسسات مالی برداشته شده است و کل حاکمیت متوجه این عنوان شده است هست. رهبری هم از منظر شرعی به سران قوا اختیار دادند که جهت حل این مسئله تصمیم بگیرند و این پدیده مبارکی هست. ایشان حل شرعی ادای دین نسبت به سپرده گذاران را به سران قوا تفویض اختیار کردند» روز شنبه هم بار دیگر تابش از تفویض اختیارات به سران قوا در حوزه دیگرخبر داد و گفت: «مقام معظم رهبری از راهبردهای مورد توافق سران قوا حمایت قاطع خواهند داشت».

بدون شک پسندیده نیست که اصلاح و تغییرات جهت اصلاح فضای کشور را متوجه بالاترین مقام کشور کرد و دیگران هم باید در این مسیر در زیر چتر مقام معظم رهبری تلاش کنند. سال هاست که بعضی از بین بردن ریاست جمهوری و جایگزین کردن نخست وزیری را جهت اداره کشور پیشنهاد می کنند که البته این عنوان با بررسی سابقه کشورهایی که سیستم نخست وزیری دارند، قابل تحقق ولی وقت گیر به نظر می رسد.

دیروز مشاور سیاسی مدیر جمهوری به عنوان بازگشت نخست وزیری به کشور و از بین بردن ریاست جمهوری اشاره کرد. حمید ابوطالبی می گوید: «ما سه دهه با قانون اساسی سال 68 زندگی کردیم. نخست وزیر را برداشتیم، مدیر جمهور که همان نماد ملی و وحدت ملی و انسجام ملی است را مردم گزینش می کنند، پارلمان ما هم همان مجموعه نمایندگی تفکرات جامعه است که باز هم مردم گزینش می کنند. سال 68 این الگو را گرفتیم و آمدیم یک کار دیگر هم کردیم.» وی افزود: «برای اینکه سیستم ریاستی مساله درست نکند، آمدیم مدیر جمهور را در برابر پارلمان مسئول کردیم. این را ما نداشتیم. در قانون اساسی سال 58 می گوید مدیر جمهور در برابر ملت مسئول هست. در سال 68 می گوید مدیر جمهور در مورد اختیارات خود در برابر ملت، رهبر و مجلس مسئول است.»

ابوطالبی تصریح کرد: «این یعنی چه؟ یعنی هر وقت مجلس خواست، می تواند پرسش کند از مدیر جمهور. یعنی یک تصمیمی هم که می گیریم، تصمیم را درست نمی گیریم، همه را به هم می چسبانیم و یک تلفیق درست می کنیم. این تلفیق جهت ما مسئله آفرین می شود. حالا رسیدیم به اینجا؛ آیا رسیدیم؟» وی گفت: به نظر من دو تا عامل باعث شد که ما به اینجا برسیم. یک عامل اتفاقات دولت های نهم و دهم هست. اختلافات سال 88 ساختار انتخابات و تحولات اوایل سال 90 شخص مدیر جمهور را مساله دار کرد. دو مساله در دوران ریاست جمهوری اتفاق افتاد و این دو عامل پرسشها ذهنی ای جهت ما ایجاد کرد که این پرسشها ذهنی را آمدیم و گفتیم حالا این یکی را برداریم. آن پیچ را که نخست وزیر بود برداشتیم، حالا می گوییم مدیر جمهور هم یک پیچ هست، حالا برویم و برداریم.» مشاور روحانی اظهار داشت: «شما فکر می کنید اگر تصمیم دیگری بگیرید، این تصمیم بهتر از آن می شود؟ عراق را نگاه کنید. سیستم پارلمانی هست، مردم رأی می دهند، مدیر جمهور را پارلمان تعیین می کند، مدیر دولت را پارلمان تعیین می کند».

از سال 68 که نظام کشور عزیزمان ایران از پارلمانی به ریاستی و در جریان بازبینی قانون اساسی عوض کردن یافت، هیچ حرفی راجع به خوب یا بد بودن «نظام پارلمانی» و «نظام ریاستی» مطرح نشد تا اینکه جهت نخستین بار در سال 90 مقام معظم رهبری در سفر به کرمانشاه، این عنوان را طرح کردند. ایشان در این خصوص فرمودند: «ما یک روزی در قانون اساسی نخست وزیر و مدیر جمهور داشتیم، با یک شکل خاصی؛ بعد تجربه به ما نشان داد که این درست نیست. امام دستور دادند گروهی از خبرگان ملت، از دانشگاهیان، از روحانیون، از مجلس شورای اسلامی، از برجستگان و نخبگان بنشینند و آنچنان که بر طبق نیاز هست، آن را عوض کردن بدهند. همین کار را هم کردند. یا در زمینه قضا همین جور.»

سخنان رهبر معظم انقلاب راجع به عنوان «نظام پارلمانی یا ریاستی» این گونه ادامه یافت: «در آینده هم این ها قابل عوض کردن هست. امروز نظام ما نظام ریاستی هست؛ یعنی مردم با رأی مستقیمِ خودشان مدیر جمهور را گزینش می کنند؛ تا الان هم شیوه بسیار خوب و تجربه شده است ای بوده هست. اگر یک روزی در آینده های دور یا نزدیک احساس شود به جای نظام ریاستی به عنوان نمونه نظام پارلمانی مطلوب است هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی می تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی کند.» مرحوم آیت ا… هاشمی در پاسخ به این پرسش که «حضرت عالی در سال های متمادی هم ریاست مجلس و نظام پارلمانی و هم نظام ریاستی را تجربه کرده اید؟ شما کدامیک را توصیه می کنید؟» به دیدارشان با مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: «رهبری معظم در کرمانشاه جمله ای گفتند که از آن تفسیر سوء شد. منظور ایشان مطلب دیگری بود.

بحث ایشان این بود که در نظام ما بن بست نیست. یعنی کسی نباید فکر کند که بن بست داریم و اگر ما حتی بخواهیم نظام اداره کشور را عوض کردن دهیم، قانون اساسی را اصلاح و عوض کردن می دهیم. اصل نظرشان این بود.» به نظر می رسد بیانات مرحوم آیت ا… هاشمی بدهید معنا بود که دستاورد بهتر جهت کشور با مانعی مواجه نیست و مقام معظم رهبری نیز تاکیداتشان در همین راستاست.